Kütüphanecilik Mesleğindeki Uluslararası Dernekler Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarını (SKA) Geliştirmek için Ne Tür Faaliyetler Yürütüyorlar?
ÜNAK Derneği Sürdürülebilir Kütüphaneler Çalışma Grubu
Berk Üstün Sezgin (Orta Doğu Teknik Üniversitesi)
Ertuğrul Çimen (Mef Üniversitesi)
Kübra Zayim Gedik (Bezmialem Vakıf Üniversitesi)
Nilay Cevher (İzmir Katip Çelebi Üniversitesi)
Tuba Akbaytürk (Koç Üniversitesi)
Uğur Bulgan (Süleyman Demirel Üniversitesi)
Amaç
Poster çalışmasının amacı, kütüphanecilik alanında faaliyet gösteren ulusal ve uluslararası meslek örgütlerinin SKA’lar ile ilişkili yürüttükleri faaliyet tabanlı çalışmaları üzerinden Türkiye’deki farkındalığı artırmaktır. Poster çalışması ile Türkiye’de bu kapsamda yürütülen ve yürütülmesi hedeflenen çalışmalara da yer verilmiştir.
Kütüphanecilik Meslek Örgütlerinin SKA Faaliyetleri
SKA, Birleşmiş Milletler (BM) ve üye ülkeleri tarafından benimsenmiş, açlıkla mücadele, sağlık, eğitim, eşitsizlik, iklim değişikliği, kara ve su iklimi, ekonomik kalkınma konularıyla ilgili sorunları ortadan kaldırmayı hedefleyen bir ortaklık çalışmasıdır. BM 2030 Gündemi çerçevesinde ekonomik, çevresel ve sosyal kalkınmayı kapsayan 17 adet amaç geliştirilmiştir. Bu amaçları gerçekleştirmek için farklı çalışma alanlarında faaliyet gösteren kurumların işbirliği içinde çalışma gerekliliği, konuların zorluğu ve büyüklüğü değerlendirildiğinde bir zorunluluk halini almaktadır.
Poster çalışması ile kütüphanelerin SKA’lar çerçevesinde yürütebilecekleri çalışmalara dikkat çekmek ve farkındalık oluşturmak hedeflenmiştir. Özellikle de doğru ve güvenilir bilgiyi insanlara ulaştırmada önemli bir yere sahip olan kütüphaneler, bu amaçlara ulaşma yolunda kilit rol oynayan kurumların başında gelmektedir. Kütüphanelerin bu alandaki çalışmaları arttıkça, çatısı altında faaliyet gösterdikleri ana organizasyonlar da SKA’ları giderek daha fazla gündemlerine alacaklardır.
Mesleki dernekler, işbirliği geliştirmek ve aynı amaç doğrultusunda hareket etmek için önemli bir araçtırlar. Bu kapsamda kütüphanecilik mesleğinde birçok dernek, SKA’lar konusunda kütüphanelere düşen rol ve sorumlulukları belirlemiş ve hareket eylem planları geliştirmiştir. Kütüphanelerin en temel görevleri arasında kullanıcıların bilgiyi etkin bir şekilde kullanma kapasitelerini geliştirmelerine yardımcı olmak, gelecek nesiller için sürekli erişim sağlamak ve bilgiyi korumak yer almaktadır. Aynı zamanda kütüphaneler, çeşitli kullanıcı grupları ile sürekli iletişim halinde kalarak toplumda farkındalık ve bilinç oluşturmayı başarabilirler. Kütüphaneler, amaçların geliştirilmesinde yalnızca hizmet verilen grupla işbirliği yapmazlar. Bunun ötesinde, politika geliştiricilerle, insani yardım kuruluşları ve diğer mesleki derneklerle de işbirliği yaparak SKA’larla bağlantılı ortak amaçlar için uluslararası bir sinerji yaratılmasına katkı sunmaktadırlar.
Kütüphanecilik mesleği ile ilgili en önemli oluşumlardan olan IFLA, SKA’lar konusunda öncü çalışmaları üstlenmiştir. IFLA’nın bu kapsamda yürüttüğü öncelikli çalışmalar arasında 2015 yılında yayınlanan “Libraries and Implementation of UN 2030 Agenda” isimli bildiri yer almaktadır. “Herkes için Kütüphane” proje ekibinde yer alan Türk meslektaşlarımız tarafından da bu bildiri Türkçeye çevrilmiştir (Herkes İçin Kütüphane, 2016). Bildirinin yeni sürümü 2021 yılında yayınlanmıştır (IFLA, 2021). IFLA, kütüphanelerin uluslararası kuruluşlar tarafından üretilen çalışmalara dahil edilmesini sağlayarak, BM, UNESCO, World Intellectual Property Organization (WIPO) gibi kurumlarla ortaklıklar geliştirmiştir. Kütüphanelerin SKA’lara ilişkin yaratabileceği fark hakkında Dünya Kütüphane Haritasını (Library Map of the World) geliştirerek ülkelerin SKA öykülerinin bir arada bulunduğu bir platform oluşturmuştur. IFLA SKA’lar kapsamında ulusal ve bölgesel savunuculuğu geliştirebilmek adına üyelerini bölgesel toplantılara davet etmektedir. Ayrıca derneğin “Harekete Geç!” adlı web sayfasında tüm kütüphanelerin SKA’larla ilgili farkındalık oluşturabilecekleri doküman ve tasarım çalışmaları yer almaktadır. IFLA bünyesinde faaliyet gösteren Çevre, Sürdürülebilirlik ve Kütüphaneler Çalışma Grubu (ENSULIB) dünya çapında yeşil kütüphanecilere ve kütüphane projelerine ses veren çalışmaları yürütmektedir. Bu çalışmalarla birlikte IFLA, sürdürülebilir yeşil kütüphane girişimlerinin teşvik etmek ve bu konuda farkındalık yaratabilmek amacıyla “IFLA Green Library Award” ile kütüphaneleri ve projeleri ödüllendirmektedir.
Kütüphanecilik alanındaki önemli mesleki yapılanmalardan diğeri olan Amerikan Kütüphane Derneği (ALA), SKA’lara ulaşmak için “ALA Task Force on United Nations 2030 Sustainable Development Goals” strateji planını geliştirmiştir. Aynı zamanda ALA üyelerine yönelik üyelerin sürdürülebilirlik konusunda fikir alışverişi de bulunabilecekleri “SustainRT” platformu oluşturulmuştur.
The European Bureau of Library, Information and Documentation Associations (EBLIDA), kültürel ve eğitim hedeflerinin sürdürülebilir kalkınma hedefleriyle uyumlu olduğu bir kütüphane gündemini teşvik ederek sürdürülebilir bir toplum üzerinde çalışan üyeleri desteklemek adına “EBLIDA SDG European House”u oluşturmuştur (EBLIDA Council, 2022). Bu çalışma ile dernek üyeleri SKA savunuculuk faaliyetlerini geliştirebilmektedir. Derneğin 2025 stratejik planları arasında SKA’ların kütüphane gündemi ile uyumunu geliştirmek üzerine hedeflere yer verilmiştir.
Tıp ve sağlık bilimleri kütüphaneleri arasında önemli derneklerden biri olan Avrupa Sağlık Bilimleri ve Kütüphaneleri Derneği – The European Association for Health Information and Libraries (EAHIL), 2023 yılındaki yıllık organizasyonu temaları arasında SKA’lar yer almaktadır. UN Sustainable Development Goals/ Sustainability Issues temasıyla SKA’lara ulaşma çalışmalarını desteklemek konusunda kütüphanelerin ortaklık sağlama konusu tartışılacaktır.
Türkiye’de Üniversite ve Araştırma Kütüphanecileri Derneği (ÜNAK) bünyesinde 2022 yılında Sürdürülebilir Kütüphaneler Çalışma Grubu oluşturulmuştur. Çalışma grubunun en temel hedefi, BM 2030 gündeminde yer alan 17 amaç doğrultusunda ulusal ve uluslararası iş birliği çalışmaları yürüterek Türkiye’de kütüphanelere ve kütüphanecilere öncülük edebilmektir.
Sonuç / Değerlendirme
Sürdürülebilir bir dünya için SKA’lara ulaşmak, tüm toplumları etkileyen güncel gelişmelerden biridir. Kütüphaneler, SKA’lara ulaşma sürecinde çok önemli paydaş olduğunu düşünmekteyiz. Kütüphanelerin doğru bilgiyi en uygun şekilde aktararak toplumda farkındalık yaratacağını ve mesleki derneklerin bir araya getirici gücü ile SKA’lara ulaşma sürecinde ilham kaynağı olacaktır.
Kaynakça
EBLIDA Council. (2022). EBLIDA Strategic Plan 2022-2025. Erişim Adresi: http://www.eblida.org/Documents/EBLIDA-Strategic-Plan-2022-2025.pdf (15.11.2022 tarihinde erişilmiştir)
Herkes İçin Kütüphane. (2016). Kütüphaneler ve BM 2030 Gündemi’nin Uygulanması. Türk Kütüphaneciliği, 30(2), 319-337.
IFLA. (2021). Toolkit: Libraries, Development and the United Nations 2030 Agenda. Erişim Adresi: https://www.ifla.org/wp-content/uploads/2019/05/assets/hq/topics/libraries-development/documents/libraries-un-2030-agenda-toolkit-2021.pdf (15.11.2022 tarihinde erişilmiştir)
Nicholson, J. (2019). IFLA and the role of libraries in the UN sustainable development goals. HLA News, (Summer 2019/20), 1-2.
